?>

ਸਾਈਬਰ ਖਤਰੇ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ

iehnW ivcoN ikhVI sI ivc iek TIk fwtw tweIp nhIN hY[

character
double
long
float

iehnW ivcoN ikhVw ArQmYitk Awprytr nhIN hY[

+
&
%
*

Eprytr % nUM ikhVy mu`lW aupr lwgU kIqw jw skdw hY?

floar values
double values
int values
ieh swry

inmniliKq ivcoN ikhVw mu`l int dw shI pUrx AMk nhIN hY ?

3750
32800
-32767
0

sI ivc int tweIp dw privrqn ryNz mu`l ________ huMdw hY[

0 qoN 32767
0 qoN 65535
-32768 qoN 32767
-32767 qoN 32768

iehnW ivcoN ikhVw sI ivc rwKvW Sbd (reserve word) nhIN hY[

for
goto
doo
switch

5/6/3+8/3 AykspRYSn dw mu`l kI hovygw?

4
2
2.333 (lgBg)
koeI nhIN

iehnW ivcoN ikhVy sI tokn huMdy hn?

keywords
constants
operators
all of these

iehnW ivcoN ikhVw sI BwSw ivc kIA-vrf nhIN hY?

Const
Main
Sizeof
void

ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ

kMipaUtr pRxwlI ƒ dUiSq kr idMdy hn[

mwlvyAr

............ie~k ifzItl kof huMdw hY jo iksy Aw~nlweIn dsqwvyz ƒ vYrIPweI krdw hY[

fIzItl isgnycr

AYNtIvweIrs swPtvyAr swfy kMipaUtr ƒ ............ qoN sur~iKAq krdw hY[

vwiers

............ kMipaUtr ADwirq pRxwlI iv~c ie~k sur~iKAw kMD dI qrW kMm krdI hY[

Pwiervwl

koeI Ax-AiDkwirq ivAkqI ............ duAwrw iksy vY~b sweIt iv~c bdlwA kr skdw hY[

vYb jYikMg

ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

pRSn : vY~b jYikMg bwry jwxkwrI idE?

auqr : vY~b jYikMg vI iek sweIbr AprwD hY[ ieh hweI jYikMg dI qrW ie~k Ax-AiDkwirq kwrvweI huMdI hY[ ies iv~c iksy hYkr duAwrw Awpxy in~jI ih~qW leI iksy vI vY~b sweIt ƒ jYk krky aus vY~b sweIt qy peI sUcnw ƒ bdl id~qw jWdw hY[ ipCly smyN iv~c vY~b hYkrW dUAwrw minstRI AwP ienPrmySn tYknolojI Aqy bMby kRwiem bRWc dI vY~b sweIt ƒ hYk kIqw igAw sI jo ik iek Ax-AiDkwirq Aw`nlweIn kwrvweI sI[ hYkrW duAwrw ies qrHW dI kwrvweI ƒ vY~b jYikMg ikhw jWdw hY[

pRSn : slYmI AtYk/hmly kI huMdy hn?

auqr : slYmI AtYk vI iek sweIbr AprwD hY[ ies qrHW dy Aw~nlweIn hmly Awm qOr qy bYNikMg Kyqr iv~c izAwdw dyKx ƒ imldy hn[ ies qrHW dy AwnlweIn hmilAW iv~c iksy bYNk dy gRwhkW dy KwiqAW iv~coN QoVy-QoVy smyN bwAd QoVy-QoVy pYsy k~Fky iksy Axjwx ivAkqI (slYmI AtYkr) dy Kwqy iv~c jWdy rihMdy hn[ gRwhk ƒ ies bwry pqw vI nhIN cldw ikauNik Aijhy AwnlweIn hmilAW iv~c auhnW gRwhkW dy KwiqAW ƒ hI inSwnw bxwieAw jWdw hY ijhnW dy KwiqAW iv~c rwSI izAwdw rihMdI hY Aqy pYsy dw lYx-dyx v~D huMdw hY[

pRSn : AYNtIvwiers swPtvyAr bwry sMKyp jwxkwrI idE?

auqr : AYNtIvwiers ie~k Aijhw swPtvyAr hY jo swfy kMipaUtr ƒ iksy vI qrW dy vwiers qoN sur~iKAq r~Kdw hY[ iesƒ AYNtI-mwlvyAr vI ikhw jWdw hY ikauNik koeI vI vwiers ie~k mwlvyAr huMdw ijsdy ivru~D ieh kMm krdw hY[ ieh swPtvyArz swfy kMipaUtr iv~c vwiers ƒ jW qW Awaux hI nhIN idMdw jykr Aw vI jwvy qW ieh kMipaUtr ƒ skYn krky vwiers ƒ Kqm kr idMdw hY[ Ajoky smyN keI iksm dy AYNtIvwiers swPtvyAr auplbD hn ijvyN ik AVG, AVIRA, McAfee, Avast, KASPERSKY, Ad-Aware, Norton Awid[

pRSn : AweI.tI.AYkt 2000 dy koeI cwr audyS ilKo?

auqr : AweI.tI.AYkt 2000 dy mu~K audyS hyTW idqy gey hn:

  1.     ielYktRoink sUcnw Aqy fwtw sMcwr ƒ kwƒnI mwnqw dyxw[
  2.     fwtw jW sUcnW ƒ Aw~nlweIn stor krn dI suivDw pRdwn krnw[
  3.     sweIbr AprwDW dI rokQwm leI kwƒnI FWcy dI ivvsQw krnw[
  4.     bYNkW iv~c ielYktRoink PMf trWsPr nIqI ƒ mwnqw dyxw[
  5.     smu~cy Bwrq iv~c ielYktRoink-kwmrs ƒ lwgU krnw[

ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

pRSn : sweIbr hmly kI huMdy hn? pMj qrHW dy sweIbr hmilAW dw vrxn kro?

auqr : ieMtrnYt dI dunIAw iv~c auhnW swrIAW kwrvweIAW ƒ sweIbr hmilAW dI SRyxI iv~c r~iKAw jWdw hY ijhnW rwhIN ieMtrnY~t dI vrqoN krdy hoey kMipaUtr ADwirq pRxwlIAW ƒ nukswn phuMcwieAw jWdw hY[ ku~J mu~K sweIbr hmilAW dw vrnx ies pRkwr hY:
  1. pwiersI: ies ivc iksy ivAkqI duAwrw iksy swPtvyAr jW hor sm~grI ƒ ausdy Asl mwlk dI mnzUrI Aqy ie~Cw qoN ibnW kw~pI krky mwrkIt iv~c vyicAw jWdw hY[
  2. vYb-jYikMg: ies iv~c iksy hYkr duAwrw Awpxy in~jI ih~qW leI iksy vI vY~b sweIt ƒ jYk krky aus vY~b sweIt qy peI sUcnw ƒ bdl id~qw jWdw hY[
  3. slYmI-AtYk: ies iv~c iksy bYNk dy gRwhkW dy KwiqAW iv~coN QoVy-QoVy smyN bwAd QoVy-QoVy pYsy k~Fky iksy Axjwx ivAkqI (slYmI AtYkr) dy Kwqy iv~c jWdy rihMdy hn[
  4. stw~ikMg: ies iksy ivAkqI duAwrw ieMtrnYt AYplIkySnW jW soSl mIfIAw dI vrqoN krdy hoey iksy dUsry ivAkqI ƒ aus dI ie~Cw dy ivru~D koeI sMdyS jW Ax-auic~q sm~grI ByjI jWdI hY[
  5. hYikMg: ies ivc iksy nw iksy qrIky iksy ivAkqI dy kMipaUtr, ausdy soSl mIfIAw AkwaUNt jW vYbsweIt nwl CyVCwV krky ausƒ nukswn phuMcwieAw jWdw hY[

pRSn : sweIbr hmilAW dy kwrnW dI ivsQwr sihq ivAwiKAw kro?

auqr : sweIbr hmilAW dy ku~J mu~K kwrnW dw vrnx hyTW kIqw igAw hY:
  1. ieMtrnYt q~k Awswn phuMc: Ajoky smyN ivc ieMtrnYt dI vrqoN krnw bhuq Awswn ho igAw hY[ lok ieMtrnYt aupr v~K-v~K qrIikAW nwl jwxy-Axjwxy AwpxI in~jI jwxkwrI SyAr kr rhy hn[ Aijhw krn nwl sweIbr AprwDIAW ƒ sweIbr hmly krn ivc bl imldw hY[
  2. qknIkI jwxkwrI dI Gwt: lok AwswnI nwl ieMtrnYt dw iesqymwl qW kr rhy hn, prMqU bhuqy lokW ƒ ieMtrnYt sMbMDI qknIkI jwxkwrI iblkul vI nhIN huMdI[ Aijhy ivAkqI Axjwx ilMks jW sweIts aupr AwpxI in~jI jwxkwrI Brky sweIbr AprwDIAW dy jwl ivc P~s jWdy hn[
  3. sikaUirtI Aqy pRweIvysI dI suc~jI vrqoN nw krnw: bhuqy lok ieMtrnYt dI vrqoN smyN iksy qrHW dI sikaUirtI jW pRweIvysI dI vrqoN nhIN krdy, ijs kwrx sweIbr AprwDI AwswnI nwl auhnW dy AwnlweIn KwiqAW ƒ nukswn phuMcw skdy hn[
  4. AprwiDk bu~DI jW bdly dI Bwvnw: Ajoky smyN iv~c bhuq swry mnu~KW dI AprwiDk bu~DI Aqy bdly dI Bwvnw krky vI sweIbr hmly v~D rhy hn[
  5. AweI.tI. AprwD Aqy kwƒn dI AigAwnqw: sweIbr hmilAW dI igxqI ies krky vI v`DdI jw rhI hY ikauNik bhuqy lokW ƒ AweI.tI. AprwDW Aqy aus sbMDI bxy kwƒnW dw igAwn nhIN hY[

pRSn : mwlvyAr qoN kI Bwv hY? mwlvyAr dIAW pMj iksmW dI ivAwiKAw kro?

auqr : mwlvyAr (Malware) AMgryzI dy do SbdW mwl (Mal) Aqy vyAr (Ware) qoN bixAw hY[ mwl (Mal) Sbd Malicious Sbd qoN bixAw hY Aqy Ware Sbd Software qoN ilAw igAw hY[ ies qrHW AsIN kih skdy hW ik auhnW swPtvyArW dy smUh ƒ mwlvyAr ikhw jWdw jo iksy nw iksy rUp iv~c kMipaUtr ADwirq isstmW ƒ dUiSq krn jW nukswn phuMcwaux leI bxwey jWdy hn[ kMipaUtr vwiers mwlvyAr dI ie~k swDwrx audwhrx hY[ mwlvyArW dIAW ku~J mu~K iksmW dI ivAwiKAw ies pRkwr hY:
  1. kMipaUtr vwiers: ieh Aijhy mwlvyAr swPtvyAr huMdy hn jo kMipaUtr iv~c Aw ky swfy fwtw Aqy kMipaUtr dI kwrj pRxwlI ƒ dUiSq kr idMdy hn[
  2. spweIvyAr: ieh Aijhy mwlvyAr swPtvyAr huMdy hn jo ibnW AwigAw iksy kMipaUtr iv~c dwKl ho ky ausdI gupq sUcnw jW fwtw ieMtrnYt rwhIN sweIbr-AprwDIAW kol ByjI jWdy hn[ ies qrHW ieh swPtvyAr ie~k jwsUs dI qrHW kMm krdy hn[
  3. rYnsmvyAr: ieh Aijhy mwlvyAr swPtvyAr huMdy hn jo smu~cy kMipaUtr isstm jW iksy jrUrI dsqwvyz ƒ lw~k (LOCK) kr idMdy hn[ iPr sweIbr-AprwDIAW v~loN kMipaUtr/dsqwvyz ƒ Anlw~k krn dy bdly pYisAW dI iPrOqI mMgI jWdI hY[
  4. trojn hors: ieh Aijhy mwlvyAr swPtvyAr huMdy hn jo SurU-SurU iv~c kMipaUtr XUzr nwl im~qrqw vwlw vrqwau krdy hn Aqy bwAd iv~c kMipaUtr dw kMtrol Asl XUzr qoN Koh ky swiebr-AprwDIAW dy h~Q ivc dy idMdy hn[
  5. bRwaUzr hYikMg: ieh Aijhy mwlvyAr swPtvyAr huMdy hn jo XUzr dy vY~b-bRwaUzr ƒ hYk krky ausdy vYb-bRwaUzr dIAW sYitMgW ƒ bdl idMdy hn Aqy aus bRwaUzr qy ku~J vY~b sweItW Awpxy Awp Ku~lx lw idMdy hn[

pRSn : sweIbr sur~iKAw kI huMdI hY? pMj sweIbr sur~iKAw qknIkW dw vrxn kro?

auqr : sweIbr hmilAW dI mwr qoN bcx leI keI qrW dIAW qknIkW vrqIAW jWdIAW hn[ iehnW v~K-v~K qknIkW ƒ hI smUihk qOr qy sweIbr sur~iKAW dw nwm id~qw jWdw hY[ ku~J mu~K sweIbr sur~iKAw qknIkW dw vrnx ies pRkwr hY:
  1. pRmwxIkrx(Authentication): ieh ie~k AijhI sweIbr sur~iKAw qknIk hY ijs iv~c kMipaUtr XUzr ieh inrDwirq krdw hY ik kox ausdy kMipaUtr isstm ƒ vrq skdw hY kox nhIN[
  2. stRWg pwsvrf (Strong Password): ieh ie~k AijhI sweIbr sur~iKAw qknIk hY ijs ivc iksy isstm dI vrqoN leI iek XUzrnym Aqy pwsvrf dI vrqoN kIqI jWdI hY[ pwsvrf guMJldwr Aqy sKq hoxw cwhINdw hY qW ik hYkrz leI ausƒ qoVnw jW corI krnw AOKw hovy[
  3. ienikRpSn (Encryption): ieh ie~k AijhI sweIbr sur~iKAw qknIk hY ijs ivc swfy v~loN nYtrvrk aupr ByijAw jwx vwlw fwtw nw smJ Awaux vwly ivSyS icMnHW ivc qbdIl kr idqw jWdw hY qW ik fwtw tRWsmISn dorwn ausƒ koeI pVH nw sky
  4. AYNtIvwiers: ie~k Aijhw swPtvyAr hY jo swfy kMipaUtr ƒ iksy vI qrW dy vwiers qoN sur~iKAq r~Kdw hY[ iesƒ AYNtI-mwlvyAr vI ikhw jWdw hY[ ieh swPtvyArz swfy kMipaUtr iv~c vwiers ƒ jW qW Awaux hI nhIN idMdw jykr Aw vI jwvy qW ieh kMipaUtr ƒ skYn krky vwiers ƒ Kqm kr idMdw hY[ AVG, AVIRA, Norton Awid ku~J mShUr AYNtIvwiers hn[
  5. Pwiervwl (Firewall): ieh ie~k AijhI sweIbr sur~iKAw qknIk hY jo kMipaUtr Aqy kMipaUtr nYtvrk ƒ vweIrs jW hor iksy vI iksm dy sweIbr hmly qoN sur~iKAq krdI hY[ ieh ie~k mzbUq dIvwr bxky swfy kMipaUtr ƒ hr qrHW dy mwlvyAr qoN bcwauNdI hY Aqy iksy vI AxAiDkwirq ivAkqI ƒ swfy kMipaUtr ƒ AsYs krn dI AwigAw nhIN idMdI[

pRSn : AweI.tI. AYkt 2000 kI hY? ies dIAW ivSysqwvW dw vrxn kro?

auqr : sweIbr KqirAW ƒ iDAwx ivc r~Kdy hoey, ienPrmySn tYknolojI dI vrqoN ƒ kwƒnI dwiery AMdr ilAwaux leI BwrqI srkwr ny 17 AkqUbr, 2000 ƒ ie~k AYkt pws kIqw sI, ijsƒ IT (ienPrmySn tYknolojI) ACT 2000 dw nwm id~qw igAw[ ies AYkt ƒ ITA 2000 vI ikhw jWdw hY[ ies AYkt dIAW ku~J mu~K ivSysqwvW ies pRkwr hn:
AweI.tI. AYkt dIAW ivSysqwvW:
  1.     ies AYkt iv~c ifzItl isgnycr (dsqKq) ƒ kwƒnI mwnqw id~qI geI hY[
  2.     ies AYkt iv~c ielYktRoink mwiDAmW rwhIN kIqy jwx vwly iv~qI lYx dyx ƒ pUrI mwnqw id~qI geI hY[
  3.     ieh AYkt pUrn qOr qy sweIbr kRwiem Aqy ielYktRoink kwmrs nwl sbMiDq AYkt hY[
  4.     ies AYkt iv~c srkwrI dPqrW Aqy eyjMsIAW dy Pwrm Aw~nlweIn jmHW krn ƒ kwnUnI mwnqw id~qI geI hY[
  5.     ies AYkt iv~c ie~k sweIbr ApIl rYgUlySn itRibaUnl dI sQwpnw kIqI geI hY jo sweIbr sMbMDI ApIlW qy kwrvweI krdw hY[
  6.     ies AYkt Anuswr sweIbr ApIl rYgUlySn itRibaUnl dy AwdyS dy iKlwP suxvweI isrP suprIm kort iv~c hI ho skdI hY[

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

pihlw AweI.tI. AYkt kdoN hoNd iv~c AwieAw?

17 AkqUbr, 2000

koeI do AYNtIvweIrs swPtvyArW dy nwm d~so?

AvIrw, nortrn AYNtIvweIrs

CERT-IN dw sMKyp rUp (full form) ilKo?

ieMfIAn kMipaUtr AYmrjYNsI irspoNs tIm

ITA 2000 dw sMKyp rUp (full form) ilKo?

ienPwrmySn tYknolojI AYkt 2000
?>